(ფეისბუქ-დიალოგი, 2 ოქტომბერი, 2020 წელი)

შოთა იათაშვილი: ანდრეი, როცა შენს ლექსებს ვთარგმნიდი და შენი გვერდი მქონდა კომპიუტერში გახსნილი, ჩემმა 22 წლის ქალიშვილმა შეხედა შენს ფოტოს და დაინტერესდა: ეს ვინაა? თანამედროვე უკრაინელი პოეტია, - ვუთხარი მე. თანამედროვე? - გაუკვირდა მას - მე კი მე-20 საუკუნის დასაწყისის მეგონა... მერე, რომ დავფიქრდი, მომეჩვენა, რომ ის მართალი იყო და შენ ის ეპოქა უფრო გიხდება - ნატურალური ავანგარდისტების, სკანდალისტების... შენი გარეგნული სახე და შენი პოეზიის ბუნება მასთან თითქოს ძალიან ახლოა. ამიტომაც მინდა ჩვენი დიალოგი ასე დავიწყო:  პოეტის სახეზე, იმიჯზე საუბრით. როგორ ყალიბდებოდა იგი შენს შემთხვევაში და რამდენად იყო ეს გააზრებული და ბუნებრივი პროცესი?

ანდრეი ლიუბკა: დიდი მადლობა, შოთა. ეს კითხვა ძალიან ზუსტია, „ათიანში“ მორტყმულია, იმიტომ, რომ ლიტერატურა და საერთოდ, მწერლის ფენომენი, ჩემთვის მუდამ, ბავშვობიდან მოყოლებული, მჭიდრო კავშირში იყო ბოჰემური ცხოვრების იმიჯთან. ჯერ კიდევ სკოლაში, როცა ლიტერატურას ვსწავლობდი, შევამჩნიე, რომ გაცილებით მომწონდა ის ნაწარმოებები, რომელთა ავტორიც ქარიზმატული იყო და საინტერესო ბიოგრაფია ჰქონდა. ანუ ჩემთვის ლიტერატურა მუდამ ავტორის მითთან ერთ მთლიანობას წარმოადგენდა. გამომდინარე აქედან, როცა თავად დავიწყე ლექსების წერა, ჩემთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი გახდა, არა მხოლოდ მეწერა, არამედ მეცხოვრა პოეტივით და მქონოდა მისი სახე. და სრულიად ბუნებრივია, რომ მიზიდავდა 20-იანი წლების ბოჰემა, პარიზი, აპოლინერი, უკრაინული და რუსული ფუტურისტული, მოდერნისტული ტრადიცია.

შ. ი. მაგრამ როცა პირველი ახალგაზრდობა ჩაივლის ხოლმე, მერე რა ხდება? თუ - შენთან ამ პირველ ახალგაზრდობას ჯერაც არ ჩაუვლია?

ა. ლ. მე მგონია, რომ უკვე ჩაიარა. მახსოვს, რომ სტუდენტურ წლებში მქონდა გრძელი თმა, ზამთარში კი მხატვარივით გრძელი პალტოთი და ბერეტით დავდიოდი. მე პროვინციულ ქალაქში ვცხოვრობდი (120 ათასი მოსახლე), და მინდოდა, ეს წყნარი ჭაობი ამეფორიაქებინა ჩემი განსხვავებულობით და პროვოკაციული ლექსებით. მაგრამ უკვე რვა წელია, რაც ლექსების წერა მივატოვე და პროზაზე გადავედი, კიევსა და ვარშავაში ხუთწლიანი ცხოვრების შემდეგ კვლავ დავუბრუნდი უჟგოროდს,სადაც ვზივარ ახლა და ვწერ რომანებს - ანუ მივხვდი, რომ მწერლისთვის, განსაკუთრებით კი პროზაიკოსისთვის, მაინც უფრო მნიშვნელოვანია არა იმიჯი, არამედ ყოველდღიური რუტინული მუშაობა, სიწყნარე და ერთგვარი იზოლაციაც კი ადამიანებისაგან,

შ. ი. ანდრეი, შენს ლექსებს ქართველი მკითხველი გაეცნობა. მაგრამ როგორია შენი პროზა? ის რაიმეთი ჰგავს შენს პოეზიას თუ სრულიად სხვანაირია?

ა. ლ. მხოლოდ ჩემი პირველი მოთხრობების კრებული - „ქილერი“ - რაღაც თვალსაზრისით ჰგავს ჩემს ლექსებს. ხოლო ყველა შემდგომი - ძალიან განსხვავდება. ესაა სიუჟეტური რომანები და ესეების კრებულები. ახლა ერთ-ერთი რომანის მიხედვით ფილმი უნდა გადაიღონ - ესაა ტრაგიკომიკური ისტორია კონტრაბანდაზე ჩემს რეგიონში. კარპატებს საზღვარი აქვს ევროკავშირის ოთხ ქვეყანასთან, და აქ სიგარეტის კონტრაბანდა მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვის შემოსავლის წყაროა.

შ. ი. კარპატები, უჟგოროდი... - რა მოგცა მან შენ და რა გასწავლა? რა გარემოში იზრდებოდი და პოეზიის სიყვარული როგორ გაჩნდა შენში?

ა. ლ. უნდა გითხრა, რომ პოეზიისა და ხელოვნების სიყვარული ჩემში ჩნდებოდა არა იმ საზოგადოების დამსახურებით, რომელიც გარს მერტყა, არამედ პირიქით, მის წინააღმდეგ გაჩენილი გრძნობებით. შეიძლება ითქვას, რომ ლექსების წერა დავიწყე იმ მიზნით, რომ ამ პატრიარქალურ გარემოს შევწინააღმდეგებოდი. კარპატები ძალიან საინტერესო და მულტიკულტურული რეგიონია, ცენტრალური ევროპის კვინტესენციაა (ევროპის 11 დედაქალაქი მისგან უფრო ახლოა, ვიდრე კიევი), მაგრამ, ამავე დროს, ეს პატრიარქალური რეგიონია, სადაც პატივს სცემენ ტრადიციას, სადაც გაფასებენ, თუ ხარ მდიდარი მეპატრონე, გაქვს დიდი სახლი, ბიზნესი (თუნდაც არალეგალური), ხოლო ხელოვანებს თანაგრძნობით უყურებენ, როგორც არანორმალურებს.

შ. ი. ეს პროტესტი ძალიან კონკრეტულია და, სავარაუდოდ, ტექსტებშიც ძალიან გულწრფელად გამოიხატება. მაგრამ შემდეგ მწერალი აღმოჩნდება ხოლმე სიტუაციაში, როცა ეს კონკრეტულობა რაღაცნაირად იკარგება, იმიტომ, რომ ძალიან ბევრი სხვადასხვა ტიპის უსამართლობაა ირგვლივ. ეს ყველაფერი კი „აქტუალურია“ და  ამ ყველაფრის გაპროტესტება ხდება საჭირო. მე მეჩვენება, რომ ასეთ მომენტში ხშირად იკარგება ბუნებრიობა და მეამბოხე პოეტი აქტუალურ პოეტად გარდაიქმნება ხოლმე. შენ გრძნობდი ამას, როცა პატრიარქალური გარემოდან გლობალურ გარემოში გადახვედი?

ა. ლ. კი, აბსოლუტურად. სწორედ ამის გამო შევწყვიტე რაღაც მომენტში ლექსების წერა, და ეს საკმაოდ მალე მოხდა. მე გავხდი ცნობადი, შემდეგ ცნობილი, ჩემს გამოსვლებზე სხვადასხვა ქალაქებში პუბლიკა გროვდებოდა, ჩემგან იღებდნენ ინტერვიუებს, და ჩემი ბოლო წიგნი სამჯერ გამოიცა ახალი ტირაჟით, რაც უკრაინისთვის ძალიან დიდი წარმატებაა. მაგრამ მე ვიგრძენი, რომ ამ პოპულარობაზე „შევჯექი“ და მსურს, არა მხოლოდ ვწერო ლექსები, არამედ ყველას მოვწონდე, ტაშს მიკრავდნენ და ციტირებდნენ ჩემს სტრიქონებს. და ნაცვლად იმისა, რომ მეწერა რაღაც ძალიან პირადული, დავიწყე „ლაიქების“ შეგროვება. რაღაც მომენტში ეს უბრალოდ რუტინული პროცესი გახდა, რადგან ლექსებში აღარ დარჩა ნამდვილი, ცოცხალი ემოცია. ეს პოეტური შლაკი იყო - მართალია, არცთუ ცუდი ხარისხის, მაგრამ ეს იყო არა საავტორო კერძი, არამედ მაკდონალდსი. აი, ამიტომ შევწყვიტე ლექსების წერა - მე ისინი თავად აღარ მომწონდა.

შ. ი. მე მგონია, რომ საერთოდ ეს ეპოქა პოეტური შლაკის ეპოქაა - უსაშველოდ ბევრი ასეთი პოეზია იწერება ახლა და ყველაფერი ეს კარგად ჩანს და ხმამაღლა ისმის, ადრე კი ასე მაინც არ იყო. შეიძლება, ბევრი შლაკი მაშინაც იწერებოდა, მაგრამ მას ძირითადად რედაქტორი კითხულობდა და ხალხამდე არ უშვებდა. ახლა კი საზღვარი აღარ არსებობს. და ეს ძალიან აფუჭებს მკითხველის გემოვნებას. რას ფიქრობ შენ ამაზე?

ა. ლ. ვფიქრობ, რომ ასეცაა და არცაა ასე. იმიტომ, რომ თუ წავიკითხავთ იმავე აპოლინერის ანდა ლორკას ბიოგრაფიას, მათ ირგვლივაც, პარიზში, უთვალავი პოეტი იყო. ისინი სვამდნენ ყავას ტავერნებში, მერე მაგიდებზე ფოფხდებოდნენ და ლექსებს კითხულობდნენ. უმრავლესობის შესახებ დღეს არაფერი ვიცით, სახელებიც კი არ შემორჩა ისტორიას, იმიტომ, რომ მათ ერთი წიგნის გამოცემაზეც კი არ იზრუნეს. ლიტერატურის ისტორიაში მხოლოდ ერთეულები დარჩნენ. ამით იმის თქმა მინდა, რომ შლაკი მუდამ ბევრი იყო, შლაკი მუდამ უმეტესობა იყო. ჩვენი ეპოქის სიახლეა იმ ჟურნალების და კლასიკური გამომცემლობების სიკვდილი, სადაც რედაქტორების ფილტრი არსებობდა. ადრე პუბლიკაციისთვის თვეობით უნდა გეცადა, ხანდახან წლებიც კი, და ეს ტექსტებს შველიდა, ახლა კი ავტორი წერს ტექსტს და მაშინვე პოსტავს ფეისბუქზე. ტექსტი ჯერ ნედლია, მაგრამ უკვე მკითხველთანაა. ამის გამო ეცემა ხარისხი. მეტსაც ვიტყვი: მე მაინც ჩვენს აღმოსავლურ პოეტურ ტრადიციაზე ვარ აღზრდილი და მეჩვენება, რომ პოეზიას სჭირდება უბედურება და დევნა, ის უნდა ჯანყდებოდეს, იგონებდეს ეზოპეს ენას, შიფრავდეს მნიშვნელოვან აზრებს, როგორც ამას პოეტი-დისინდენტები აკეთებდნენ. საერთო თავისუფლება და საბაზრო მიდგომა ნამდვილი პოეზიისთვის საზიანოა.

შ. ი. მაგრამ თუ მეორე მხრიდან შევხედავთ, როცა კარდინალურად იცვლება სამყარო, ლიტერატურა ყოველთვის იწყებს მის შესწავლას, არეკვლას. ახალმა ტექნოლოგიებმა ძალიან შეცვალა სამყარო ბოლო წლებში. ამიტომ იმედი მაქვს, რომ პოეზიაში იქნება აფეთქება - რაღაც სრულიად ახალი დაიწყება, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ახალი ფუტურიზმი.

ა. ლ. პოეზიამ დაიწყო საკუთარი თავის ძიება ამ სამყაროში - ჯერ აუდიოექსპერიმენტები, აუდიოლექსების წიგნები, მერე ლექსები-ვიდეოკლიპები გაჩნდა, მოკლემეტრაჟიანი ფილმისა და ლიტერატურის რაღაც ზღვარზე. მაგრამ ყველაფერი ეს აღმოჩნდა გზა არსაითკენ, და მე ვხედავ ორ მთავარ ტენდენციას: პოეზია ხდება ან ძალიან რთული და დახურული, ჰერმეტული, მკითხველთა მხოლოდ ვიწრო წრისთვის გასაგები, „ელიტარული“, ან ემსგავსება რეპს, მაქსიმალურად მარტივს ემოციების გამოხატვის თვალსაზრისით და შემოსავლიანს. ვფიქრობ, რომ უნდა ველოდოთ რაღაცას ეთნოტრადიციის თვალსაზრისით, ხალხური ჟანრებისკენ დაბრუნებას - და ეს იქნება თანამედროვე სამყაროსა და არქაულობის ჰიბრიდი. პოეზია ხომ წარმოიშვა, როგორც შელოცვა, როგორც რეჩიტატივი, წამღერება კოცონის ირგვლივ.

შ. ი. დიგიტალურ ცეცხლზე იქნება ახალი ტიპის წამღერებები.

ა. ლ. ჰო, ალბათ...

შ. ი. ანდრეი, შენთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ავტორებიც რომ დაასახელო. ისინი, ვინც ყველაზე მეტი გასწავლა, ვინც ყველაზე მეტად იმოქმედა.

ა. ლ. ჩემი საყვარელი პოეტი მუდამ იყო და ახლაც არის პუბლიუს ოვიდიუს ნაზონი - სწორედ მას მივუძღვენი ჩემი სამი წიგნი პროზაში, მისი ბიოგრაფიის მეშვეობით ავაგე სიუჟეტი. მე მეჩვენება, რომ ის საერთოდ, ყველაზე თანამედროვე პოეტია. მაგალითად, მისი „სიყვარულის მეცნიერება“ პიკაპის (ცდუნების) ენციკლოპედიაა, ხოლო „ნაღვლიანი ელეგიები“ - სიმარტოვის,  ბრბოში ეულად ყოფნის გამოგონება მის თანამედროვე სამყაროში (ოვიდიუსმა ეს იგრძნო შავიზღვისპირეთში გადასახლებისას). შემდეგ მე დავასახელებდი ბიტნიკებს - კენეტ კუკს და ალენ გინსბერგს, სადღაც აქ უნდა იყოს ჩარლზ ბუკოვსკის და პოლონელების: მარცინ სვეტლიცკის და ბოგდან ზადურას ლექსები. ჩემი საყვარელი უკრაინელი მწერალი კი არის იური ანდრუხოვიჩი. მე ვფიქრობ, რომ ვერავინ შეძლო უკრაინული ენის ისე მოთვინიერება, როგორც მან. ეს სტილი მწვერვალია.

შ. ი. და სერგეი ჟადანი? მას როგორ დაახასიათებდი?

ა. ლ. ჟადანი ძალიან ნიჭიერი მწერალი, თავისი თაობის ხმა და დღესდღეობით ყველაზე პოპულარული უკრაინელი ავტორია. ის ათასობით ადამიანს კრებს თავის ფასიან გამოსვლებზე, რაც უბრალოდ სასწაულია ჩვენი რეალიებისთვის. მაგრამ კონკრეტულად ჩემთვის მისი ესთეტიკა და სტილისტიკა უცხოა: ის ლაპარაკობს პროლეტარული მეგაპოლისების, პოსტსაბჭოთა რომანტიზმის სახელით, ხოლო მე საკუთარ თავს ვხედავ ცენტრალური ევროპის, გრძელი ისტორიის მქონე პატარა და წყნარი ქალაქების ტრადიციაში. სწორედ ამიტომაა ჩემთვის ასე ძვირფასი ანდრუხოვიჩი და მისი ტექსტები ჩვენი ძველი ნანგრევების შესახებ.

შ. ი. თქვენ ორივე დასავლეთ უკრაინიდან ხართ, ხოლო ჟადანი აღმოსავლეთის შვილია. ეს განსხვავება ამის გამოცაა ალბათ. საერთოდ, ეს ესთეტიკური ხლეჩა მთელ უკრაინულ ლიტერატურაშიც ხომ იგრძნობა.

ა. ლ. მე ასე ვიტყოდი: იგრძნობოდა ადრე, ახლა მთავარი სხვაობა უკვე არა გეოგრაფიული, არამედ თაობისეულია: ანუ ძველი მწერლები - ეს ერთი სამყაროა, და არის ახალგაზრდების წრე - აბსოლუტურად სხვა სამყარო. ისინი ერთმანეთის მიმართ მტრულადაც კი არ არიან განწყობილნი, ისინი უბრალოდ ერთმანეთის არსებობას არც კი ამჩნევენ.

შ. ი. გასაგებია. მე მგონი, შეგვიძლია, დასასრულისკენ წავიდეთ.

ა. ლ. ჰო, ვახშმის დროა.

შ. ი. კარგი, მაშინ ბოლო კითხვაზე გამეცი პასუხი: როგორ ცხოვრობდი და ცხოვრობ პანდემიის პერიოდში?

ა. ლ. ვინაიდან ლიტერატურით ვარსებობ, ანუ სახლში ვმუშაობ, პრაქტიკულად არაფერი შემცვლია. ვიტყოდი, რომ ამაში ბევრი პლიუსიცაა, ვინაიდან გაუქმდა ჩემი საფესტივალო გასვლები სხვადასხვა ქვეყნებში და უკრაინის ქალაქებში, გაჩნდა ძალიან ბევრი თავისუფალი დრო და ამიტომ მე გაცილებით მეტს ვმუშაობდი, დავამთავრე ჩემი რომანი და მოვასწარი ხორვატულიდან მეთარგმნა დუბრავკა უგრეშიჩის რომანი. კარპატები უკრაინული შვეიცარიაა, ჩემი ფანჯრებიდან მთები მოჩანს. ამიტომ ხშირად გავდიოდი საპიკნიკოდ თუ სოკოების შესაგროვებლად, გაცილებით მეტი დრო გავატარე მეუღლესთან, იყო მეტი ჰარმონია და სიმშვიდე. ხოლო ორი თვის წინ ქალიშვილი შეგვეძინა, ამიტომ დარწმუნებული ვარ, რომ 2020 წელი ჩემს მეხსიერებაში დარჩება როგორც ბედნიერი წელი.

შ. ი. გილოცავ, ადრეი! როგორც ჩემი, ასევე ქართველი მკითხველის სახელითაც!

ა. ლ. დიდი მადლობა!

Source: https://newsaunje.ge/index.php?do=full&id=437&fbclid=IwAR0IWYCzIWfLmS-mXJ6I4YdJKXW2qVnpH95DbqMHNwsmC5Byaxdf6BJNrnc

The Soul of Post-Maidan Ukraine: On Andriy Lyubka’s “Carbide” and Oleg Sentsov’s “Life Went on Anyway: Stories”

By Kate Tsurkan

JANUARY 7, 2021

AFTER FALLING INTO an open sewer hole, Tys, a drunken history teacher in a small Transcarpathian town, conceives of his great contribution to Ukrainian society — building a tunnel underneath the border with Hungary to smuggle all 40-plus million Ukrainians into the European Union. “Once all of Ukraine is inside the EU,” he declares, “those hapless bureaucrats will have no choice but to grant us membership! Nobody’s ever done anything like this before — that’s for sure — but we’ll make it work. It’ll be our own special path to a European future!” So begins Andriy Lyubka’s novel Carbide, now available in a lively English translation by Reilly Costigan-Humes and Isaac Stackhouse Wheeler. It is a fast-paced tragicomedy which establishes the young author as Ukraine’s modern-day Voltaire.

First published in Ukrainian in 2015, shortly after the Revolution of Dignity, Carbide reflects the hopes and frustrations of a country that still struggles to achieve the necessary socioeconomic and political reforms to truly align itself with the West. Tys may be prone to delirious, vodka-fueled speeches about Ukrainian history that fall on deaf ears — as when he informs the mayor, an ethnic Hungarian, that European integration is in his blood — but his love for Ukraine is sincere, and, in fact, all-consuming. To make his European dream a reality, Tys first goes to his friend and former classmate, Icarus, a petty criminal who made his money in the 1990s by smuggling contraband across the border. Soon enough, other local criminals get involved in the project, each increasingly more sinister than the last, including a sexy organ trafficker nicknamed “the Succubus.” After they secure the mayor’s cooperation, the conspirators agree to build a “Fountain of Unity” in the city center to celebrate Ukraine and Europe’s relationship, so that they can dig the tunnel in plain sight without raising suspicion.

What future is there for a country where there is only honor among thieves? When politicians are the first to take advantage of a criminal scheme to make a quick buck? Burdened by the weight of the accomplishments of the great historical figures who preceded him, Tys has no other choice but to pursue his crazy idea to the end. His wife is fed up with him, and his students don’t take him seriously. There is nothing else left for him in this world. And so the hope for Ukraine’s long-awaited return to Europe is born in excrement — a development that would surely have tickled Mikhail Bakhtin’s carnivalesque fancy — and co-opted by criminals. All this serves as a reminder that romantic aspirations can take one only so far, and that, eventually, every revolution tries to devour its young. The reader should not despair, however. The novel is rich in comedy, which is so characteristic of the spirit of Ukrainian literature as a whole.

¤

Ukrainian literature has remained one of the best-kept secrets of the English translation market. Although the works of such prolific authors as Yuri Andrukhovych, Oksana Zabuzhko, and Serhiy Zhadan have been available for years, it seems that, until now, translations of Ukrainian writing have mostly been appreciated by scholars and students of the region. But thanks to enterprising small publishing houses like Deep Vellum, Lost Horse, and now Jantar, it looks like that might be changing. One breakout Ukrainian success of the past few years was Life Went on Anyway, a collection of autobiographical stories by Oleg Sentsov, a writer and filmmaker who was wrongfully imprisoned by Russia for supposedly participating in terrorist activity. While Sentsov and Lyubka differ greatly in terms of style, it is worth reading them together, for both writers capture aspects of the soul of post-Maidan Ukraine.

In 2013, Ukrainians gathered on the Maidan, the main square of Kyiv, and later on elsewhere throughout Ukraine, to protest then-President Viktor Yanukovych’s failure to sign an association agreement with the European Union. This moment in the country’s history, when its people took a stand against the corrupt, pro-Russian leadership and prevailed, came to be known as the Revolution of Dignity. It was not without cost, however. The protests carried on for weeks, turning violent when special forces officers started attacking protestors. Those who lost their lives came to be known as the “Heavenly Hundred,” and monuments in their memory can be found in small villages and large cities alike. Eventually, the ousted Yanukovych fled to Russia, along with many of his corrupt associates, and Ukrainians rejoiced at the opportunity to build a better future for the country, one that was more closely aligned with the West. Unfortunately, after the triumph of the revolution, Russia-backed separatists began taking control of the eastern region of Donbas and Russia annexed the Crimean Peninsula. Nearly seven years later, the war in Donbas is ongoing.

What has changed for the better since those dark days? For one thing, thanks to a surge in national pride, the Ukrainian language has flourished, and, consequently, so have Ukrainian literature and cinema. In recent years, many artists have explored the social consequences of revolution, war, and the the need to break free of Ukraine’s Soviet past. But not all these artists work exclusively in Ukrainian. Andriy Lyubka originally hails from Vynohradiv, a small town in Zakarpattia, Southwestern Ukraine, and has spoken Ukrainian all of his life. Oleg Sentsov is from Simferopol, the second-largest city on the Crimean Peninsula, and writes largely in Russian. This has always been the beauty of Ukraine — its diversity. If you walk through the downtown area of any major Ukrainian city, you can hear conversations in more than one language at the same time. Each region possesses its own unique character, its linguistic blends; what brings Ukrainians together, despite these so-called differences, is a greater sense of Ukrainian identity, which has triumphed over years of conflict.

In 2014, after Russia’s annexation of the Crimean Peninsula, Sentsov became known to the whole world when Russia’s Federal Security Service arrested him and several others for allegedly plotting terrorist acts — charges that international organizations described as fabricated. He was tried as a Russian citizen and sentenced to 20 years in a penal colony. In 2018, at significant risk to his health, Sentsov declared a hunger strike that went on for 145 days to demand the release of all of the Kremlin’s Ukrainian political prisoners. The photos taken at the peak of his hunger strike are haunting; he promised to go on for as long as necessary, even if that meant “until the end.” Andriy Lyubka, like many other prominent Ukrainian artists, did his part to try and keep Sentsov’s name in the fickle news cycle. On the seventh day of Sentsov’s hunger strike, for example, Lyubka declared a kind of hunger strike of his own and encouraged others to do the same. “I understand that such an individual act will not significantly change the situation,” he wrote on social media, “but we cannot just watch a man die behind bars.” So he advised people to try skipping a meal to not only understand but empathize with the gravity of Sentsov’s plight and to try and bring more attention to it.

A prisoner exchange between Ukraine and Russia in September 2019 finally reunited Sentsov and other captive Ukrainians with their families. Uilleam Blacker’s elegant English translation of Sentsov’s Life Went on Anyway was released in November of that year. The eight stories it contains focus on key moments from the author’s childhood, adolescence, and adulthood leading up to and following the collapse of the Soviet Union. In essence, the book chronicles the shaping of a strong moral compass that would eventually thrust Sentsov onto the center stage of Ukraine’s greatest political crisis since 1991. “Everybody says childhood is the happiest time in your life,” he writes. “Agreed. But I would also add that it is the brightest. Usually. For almost everybody. I feel truly sorry for all those who never had a childhood, or for whom it finished early, or for whom it wasn’t bright enough.”

Throughout the collection, Sentsov reflects with humility on the lessons life has taught him. In “Hospital,” for example, a young Sentsov comes to understand the importance of protecting those who are most vulnerable, when, recovering from a tonsillectomy at a seaside sanatorium, he witnesses a boy from a supposedly good family torment another boy with Down syndrome. None of the children do anything to defend him. Later on, the mother of the boy with Down syndrome comes to visit him. As the young Sentsov watches their loving embrace, he feels enormous guilt for having failed to defend the boy — who, as it turns out, was no different from him or any other child; the guilt is more painful than the tonsillectomy itself.

The final story, “The Makars,” which chronicles the downfall of the family that lived next door to Sentsov’s, crosses over from the personal into the political. One can’t help but read it as a foreshadowing of the bloody conflict between Ukraine and Russia. Makar was one of Sentsov’s closest childhood friends, “one of those people you don’t remember meeting, you’ve just known them forever.” Following the Soviet Union’s collapse, he returns from military service in Khabarovsk, Russia, and begins to pursue a life of crime, while Sentsov goes off to study at university. As it is with many childhood friendships, the two begin to drift apart. Years later, when Sentsov returns to their village, he is met by Makar, who has lost both of his legs in an accident. Alcoholism eventually claims his life when he drunkenly passes out and freezes to death in the snow. The Makar family house is left abandoned, and the fence that separated the two properties, where Makar and Sentsov would always meet, “is still there, and it’s still bent and sagging in the same place, there’s just nobody to climb over and visit anymore.” With the collapse of the Soviet Union came an end to illusions of a brotherhood of Slavic nations — though the Russian government still hypocritically advocates that brotherhood to this day, even as they continue to fuel the war in Donbas, in which over 10,000 lives have been lost. Ukraine and Russia have a shared history, but the future of their relationship remains uncertain, for their chosen paths couldn’t be more different.

What Oleg Sentsov and Andriy Lyubka make clear, however, is that the future of Ukrainian literature is bright — and perhaps that bodes well for the nation itself. In pre-COVID-19 times, both authors would have filled auditoriums at the many Ukrainian literary festivals that occur in the fall, drawing Ukrainian readers who are curious, open-minded, and hungry for change. For now, those readers will have to satisfy themselves with the authors’ written words. And thanks to the efforts of a new crop of skillful, dedicated translators, Anglophone readers can do the same.

¤

Kate Tsurkan is the founding editor of Apofenie magazine.

Source: https://lareviewofbooks.org/article/the-soul-of-post-maidan-ukraine-on-andriy-lyubkas-carbide-and-oleg-sentsovs-life-went-on-anyway-stories/

«Герої року – українські медики, які лише з почуття обов’язку рятували людей цілодобово»

Андрій Любка переклав роман "Музей безумовної капітуляції" хорватської письменниці Дубравки Уґрешич. Книжка побачила світ у "Видавництві 21". Придбати книжку можна за лінком: https://www.books-xxi.com.ua/products/muzej-bezumovnoi-kapitulyatsii

«Музей безумовної капітуляції» («Muzej bezuvjetne predaje», 1996) – один із найвідоміших романів Дубравки Уґрешич, пронизлива розповідь про еміграцію, в якій екзиль стає зручною лінзою для погляду на власну біографію та країну. Теми еміграції, вигнання, ностальгії, болю і смутку, пам’яті, незворотності минулого проходять крізь долі усіх персонажів твору. Власне, цей роман буде цікавим українським читачам знайомими темами та специфікою їхнього осмислення. Адже це так звані вічні теми не лише української літератури, а реального життя багатьох українців. Образом і концептом, який об’єднує усі ці теми, є фотографія. Інтелектуалка найвищої проби, Дубравка Уґрешич конструює роман-колаж, що починається в берлінському зоопарку й закінчується в берлінському фітнес-центрі. Але поміж цими точками – наче в сімейному фотоальбомі – з’являються і зникають обличчя, проростає болісна туга за батьківщиною, розриваються бомби нової війни, а в автовідповідачі звучить сумний голос старенької мами, чиї риси з роками лірична героїня все частіше впізнає в собі. Поза сумнівом, що роман буде цікавим українським читачам також і з погляду формального – як зразок експериментальної прози, що використовує засоби інших мистецтв.

Перекладач Андрій Любка поділився міркуваннями про те, чому варто прочитати роман Дубравки Уґрешич, а також розповів про свій досвід перекладу цього тексту: «Музей безумовної капітуляції» на багатьох рівнях актуальний і цікавий для українців, але цей роман – не з тих книжок, які варто читати виключно через їхню злободенність. Адже це передусім – твір однієї з найкращих європейських письменниць, найшанованішої літераторки з Балканського півострова, представниці пост-комуністичного світу, яка змогла Західній Європі пояснити травми й біль Європи Східної, а східноєвропейцям продемонструвала, що свобода слова – це ще й велика відповідальність. Окремої згадки вартує стилістика роману, адже це плетиво, колаж, що існує на межах одразу кількох жанрів: роману, есею, оповідання, мемуару, епістолярію. Це дуже вишукана книжка, вона точно припаде до смаку гурманам літератури. Я не перебільшу, якщо скажу, що робота над цією книжкою була для мене особливою. Передусім через те, що вперше мені довелося перекладати настільки пронизливий жіночий голос, адже героїня книжки – не просто біженка з екс-Юґославії, а насамперед жінка і донька. Думаю, кожен, хто читатиме цю книжку, захоче подзвонити своїй мамі. Це частка магії письма Дубравки Уґрешич – воно не тільки інтелектуальне, а спонукальне: аналізувати, думати, згадувати, шукати, діяти, рухатися вперед».

Довідка про Дубравку Уґрешич.

Дубравка Уґрешич (народилася 27 березня 1949 року у хорватському місті Кутина) – хорватська письменниця, есеїстка, кіносценаристка, літературознавиця, публіцистка. Вивчала російське та порівняльне літературознавство у Загребі та в Москві. Багато років працювала в Інституті теорії літератури на філософському факультеті Загребського університету. З 1993 року в еміграції. Викладала в європйських та американських університетах, зокрема у Гарвардському та Колумбійському. Мешкає і працює в Нідерландах та США. Прозі Дубравки Уґрешич властиві пародія, іронія, літературна гра.

Відзнаки: премія Меші Селимовича, премія часопису «Нін» (Загреб), премія Вілениці (Словенія, 1989), Європейської премії Шарля Вейона за есеїстику (Швейцарія, 1996), Європейської літературна премія (1999), премія Генріха Манна (ФРН, 2000), премія «Фероніа – Чітта ді Ф'яно» (Італія, 2004), Меморіальна премія імені Джеймса Тіптрі-молодшого (2010), премія британської газети «The Independent» (2006), премія Жана Амері за есеїстику (2012), Нейштадтська літературна премія (2016) тощо. Разом зі 102 іншими письменниками Дубравка Уґрешич брала участь у панєвропейському проєкті «Літературний Експрес Європа 2000».